Uważa się, że przeglądy systematyczne dostarczają dowodów o najwyższej jakości. Nie jest to w 100 % prawda i nie dotyczy wszystkich badań tego typu. Dlaczego? Ponieważ każdy przegląd systematyczny jest dobry na tyle, na ile dobre są badania, które poddaje się analizie.

Szacowany czas czytania: 5 minut

Czego dowiesz się z tego wpisu

Przeglądy systematyczne w badaniach z dziedziny fizjoterapii

Celem przeglądu systematycznego z obszaru fizjoterapii jest w większości przypadków określenie skuteczności danej interwencji fizjoterapeutycznej. Taki przegląd analizowałem na przykład we wpisie ZGINAĆ CZY NIE ZGINAĆ? Czy istnieje związek między zgięciem odcinka lędźwiowego kręgosłupa podczas dźwigania, a bólem okolicy lędźwiowo-krzyżowej? Przegląd systematyczny z metaanalizą.

Badania włączane do przeglądu systematycznego to zazwyczaj badania kliniczne. Charakteryzuje je porównanie dwóch grup – I grupy, która poddana została interwencjom i II grupy kontrolnej lub grupy placebo. W fizjoterapii grupa kontrolna poddana zostaje zazwyczaj interwencjom uznanym za standard praktyki klinicznej. Następnie autorzy dokonują syntezy danych, a na podstawie wyników formułują wnioski dotyczące ogólnej skuteczności badanej interwencji.

Jeszcze wyżej w hierarchii jakości danych naukowych są wyniki pozyskane z meta-analizy. Jest to specyficzny rodzaj przeglądu systematycznego, który poza opisem jakości dowodów z analizowanych badań, określa także skuteczność interwencji ilościowo.

Zalety przeglądów systematycznych

Szczególną przewagą tego typu analiz jest to, że umożliwiają wyciągnięcie wniosków dotyczących danej interwencji na podstawie wyczerpującej analizy danych z wielu badań. Co więcej, w przypadku badań o sprzecznych wynikach, pozwalają nam na ich syntezę i wyciągnięcie ogólnych wniosków. Metoda ta to również bardzo duża oszczędność czasu dla klinicystów, którzy chcą być na bieżąco z aktualnymi badaniami naukowymi.

Istotne ograniczenia

Mimo wielu sporych zalet, przeglądy systematyczne nie są wolne od wad, które zostały opisane w publikacji Moore’a i wsp. (Moore, Fisher, and Eccleston 2022). Pierwszą z nich jest ryzyko błędu systematycznego. Oznacza to, że meta-analizy i przeglądy systematyczne o niskiej jakości mogą prowadzić do błędów systematycznych. To z kolei sprawia, że wnioski mogą być bardziej pozytywne, niż jest to w rzeczywistości. Sytuacja ta podkreśla konieczność wykorzystania potwierdzonych narzędzi w celu oceny jakości dowodów i ryzyka błędu w objętych przeglądem badaniach (Cumpston, Thomas, and Higgins, n.d.).

Kolejnym ograniczeniem może być mała liczebność próby. Mała liczebność próby to większe ryzyko błędu, co oznacza mniejsze prawdopodobieństwo, że wyniki przeglądu będą odzwierciedlać rzeczywisty stan rzeczy. W tym przypadku wyniki badań mogą zostać przekoloryzowane i sugerować, że interwencje są skuteczniejsze, podczas gdy w rzeczywistości będzie inaczej.

Przeglądy systematyczne – czy słusznie znajdują się na szczycie hierarchii jakości dowodów naukowych?

Odpowiedź brzmi tak, jednak jest jedno ALE. Przeglądy systematyczne powinny stać na najwyższym szczeblu jeśli chodzi o hierarchię dowodów naukowych dopóty, dopóki mają wysoką jakość, dostateczną liczebność prób analizowanych badań, oraz ryzyko błędu systematycznego ocenione jest potwierdzonymi narzędziami badawczymi. 

Jak „czytać” przeglądy systematyczne?

Chcąc pozyskać jak najlepsze informacje z przeglądów systematycznych, po to, aby zastosować je w praktyce klinicznej lub w pisaniu pracy dyplomowej stosuj się do kilku zasad, które poznasz poniżej.

Po pierwsze poszukując literatury naukowej na interesujący Cię temat postaw najpierw na publikacje wydawane przez podmioty bezstronne, takie jak na przykład Cochrane. Upewnij się ponadto, czy przegląd naukowy, który wybrałeś jest aktualny i obejmuje najnowsze badania.

Przegląd systematyczny jak analizować

Po drugie sprawdź, czy w badaniu przeprowadzono analizę jakości dowodów i ryzyka błędu systematycznego z użyciem oficjalnie przyjętych narzędzi badawczych.

Następnie studiując daną publikację weź pod uwagę liczebność próby. Nie tyczy się to jednak wyłącznie liczebności próby przeglądu systematycznego, ale także analizowanych w nich badań. Bardzo dobrą praktyką jest także dodatkowy przegląd konkretnych badań w celu uzyskanie większej ilości informacji.

Ostatnia, lecz być może jedna z ważniejszych kwestii – nie przyjmuj niczego za pewnik. Badania naukowe to bardzo ważne źródło informacji, jednak to Twój osąd kliniczny, a także okoliczności zastosowania danej interwencji powinny determinować, czy jest ona warta wykorzystania, czy też nie. 

Literatura

Higgins JPT, Thomas J, Chandler J, Cumpston M, Li T, Page MJ, Welch VA (editors). Cochrane Handbook for Systematic Reviews of Interventions version 6.3 (updated February 2022). Cochrane, 2022.

Moore, Robert Andrew, Emma Fisher, and Christopher Eccleston. 2022. “Systematic Reviews Do Not (yet) Represent the ‘Gold Standard’ of Evidence: A Position Paper.” European Journal of Pain  26 (3): 557–66.

kręgosłup