Trening perturbacji u osób z chorobą Parkinsona

Jedną z interwencji, która może być korzystna w przypadku zaburzeń funkcji chodu i kontroli posturalnej u osób z diagnozą choroby Parkinsona jest trening perturbacji (PBT, ang. Perturbation-based Balance Training). Czy nowe badania potwierdzają jej skuteczność?

Szacowany czas czytania: 7 minut

Główne wnioski z publikacji

W 2022 roku pojawił się przegląd systematyczny zatytułowany „A Systematic Review on the Effectiveness of Perturbation-Based Balance Training in Postural Control and Gait in Parkinson’s Disease”, badający skuteczność treningu perturbacji na kontrolę posturalną i chód u osób z chorobą Parkinsona. Co udało się ustalić autorom?

1. U osób z chorobą Parkinsona osłabiona kontrola posturalna, a w szczególności mechanizm reaktywnego dostosowania posturalnego (ang. reactive postural responses), prowadzą do zaburzeń chodu i upadków.
2. Trening perturbacji wydaje się obiecującą metodą poprawy kontroli posturalnej i chodu u pacjentów z chorobą Parkinsona.
3. Osoby z chorobą Parkinsona mogą wymagać dłuższego i intensywniejszego treningu w celu uzyskania korzyści wynikających z nauczania motorycznego i lepszej retencji nabytych umiejętności.

Wprowadzenie i cel badania

Wraz z postępem choroby Parkinsona (PD, ang. Parkinson’s Disease) widoczne są coraz większe deficyty ruchowe. Objawiają się one między innymi drżeniem podczas spoczynku, sztywnością, bradykinezją (spowolnieniem ruchowym) i niestabilnością posturalną.

Ostatni objaw występuje zazwyczaj w bardziej zaawansowanym stadium choroby Parkinsona. Jest on jednocześnie jednym z najbardziej ograniczających objawów. Dzieje się tak, ponieważ brak kontroli posturalnej utrudnia wykonywanie czynności dnia codziennego, a dodatkowo zwiększa ryzyko upadku. 

Kontrolą posturalną rządzą dwa mechanizmy. Pierwszy, zwany antycypacyjnym dostosowaniem posturalnym (APAs, ang. Aniticpatory Postural Adjustments) jest mechanizmem przygotowującym ciało do wewnętrznych i przewidywalnych perturbacji. Oznacza to, że wykonując jakąś czynność jesteśmy w stanie przewidzieć perturbację ruchową i zrównoważyć jej konsekwencje. Drugi mechanizm, tj. reaktywne (lub kompensacyjne) dostosowanie posturalne (RPRs, ang. Reactive Postural Response), ma za zadanie utrzymać naszą równowagę w przypadku zewnętrznych, nieprzewidywalnych perturbacji. Prostym przykładem takich perturbacji będzie potknięcie się, potrącenie przez kogoś, itp. 

Choroba Parkinsona charakteryzuje się zaburzeniem obu opisanych mechanizmów. Jednak to przede wszystkim mechanizm reaktywnego dostosowania posturalnego jest słabszy i aktywuje się z opóźnieniem u osób z chorobą Parkinsona w porównaniu z grupą kontrolną. Co więcej, skorelowany jest z zaburzeniami chodu i upadkami. 

Jedną, póki co słabo przebadaną interwencją u populacji z chorobą Parkinsona, która może być korzystna w przypadku zaburzeń reaktywnych dostosowań posturalnych jest trening perturbacji (PBT, ang. Perturbation-based Balance Training). Obejmuje on zastosowanie powtarzalnych, nieprzewidywalnych perturbacji w celu wywołania gwałtownej reakcji posturalnej, co pozwala pacjentowi na trening reaktywnej kontroli posturalnej. 

Celem analizowanego badania było zatem przeprowadzenie przeglądu systematycznego, który określiłby jaki wpływ ma trening perturbacji (w izolacji i w połączeniu z innymi interwencjami) na chód i kontrolę posturalną u osób z Chorobą Parkinsona.

Metoda 

W przeglądzie systematycznym uwzględniono 11 badań o dobrej jakości metodologicznej. Były to badania, w których interwencje polegały na treningu perturbacji. Obejmowały perturbacje wprowadzane manualnie (np. pociągnięcie przez terapeutę) lub przy użyciu platform siłowych. W pięciu badaniach, oprócz treningu perturbacji, uwzględniono również inne interwencje. Były nimi trening siłowy, manipulacja dostępu do zmysłu wzrok i rozpraszanie uwagi, a także inne interwencje na równowagę.

Uczestnikami badań byli pacjenci z chorobą Parkinsona niezależnie od stadium choroby, wieku lub czasu, który upłyną od diagnozy. Sesje treningowe odbywały się 3, 2 lub 1 raz w tygodniu. W jednym badaniu pacjenci uczestniczyli w dwóch sesjach dziennie przez 14 dni. 

Wykonywane pomiary związane były z kontrolą posturalną i/lub chodem.

Wyniki 

W czterech z jedenastu badań wykazano, że treningu perturbacji zwiększył długość kroku. Autorzy trzech badań odnotowali wzrost prędkości i wytrzymałości chodu, a także krótszy czas wykonania testu Timed Up and Go (Test wstań i idź). Wyniki badań wskazują na zmniejszenie się zmienności w chodzie i poprawę kadencji. Dodatkowo stwierdzono mniejszą liczbę upadków i niższy wynik w skali określającej zaawansowanie choroby Parkinsona (Unified Parkinson Disease Rating Scale – UPDRS).

Ograniczenia badania

Z uwagi na liczne ograniczenia w badaniach ujętych w przeglądzie, nie jest możliwe przedstawienie jednoznacznych wniosków. Wykorzystanie różnych, subiektywnych narzędzi do pomiaru wyników utrudnia obiektywne określenie, na które konkretnie domeny kontroli posturalnej korzystnie wpłynęła interwencja. 

W badaniach zastosowano również różne interwencje, np. perturbacje wywoływane manualnie przez terapeutę lub automatyczne zatrzymanie na bieżni. Co więcej, określenie „perturbacja” nie ma jednej, stałej definicji i posiada wiele synonimów. Z uwagi na to niektóre badania mogły nie zostać uwzględnione w przeglądzie.

Podsumowanie

Najbardziej spójne wyniki analizowanego przeglądu systematycznego wskazują, że trening perturbacji jest obiecującą interwencją mającą na celu poprawę kontroli posturalnej i funkcji chodu u osób z chorobą Parkinsona. Ponadto autorzy badania są zgodni co do tego, że trening perturbacji może korzystnie wpływać na globalną mobilność u tej grupy pacjentów. 

Co więcej, można zakładać, że powtarzający się bodziec, jakim jest perturbacja sprzyja plastyczności neuronalnej w obszarach związanych z kontrolowaniem postawy i chodem.

We wcześniejszych badaniach wykazano skuteczność treningu perturbacji u osób zdrowych w podeszłym wieku i osób po udarze. U osób z chorobą Parkinsona zatem konieczny może być dłuższy i intensywniejszy trening. Wiązać się to będzie z pobudzeniem nauczania motorycznego i lepszą retencją nabytych umiejętności. Co więcej, optymalne uczenie się może wymagać dodatkowej informacji sensorycznej lub torowania ruchowego.

Przegląd nie wykazał żadnych skutków ubocznych treningu perturbacji. Z uwagi na to fizjoterapeuci pracujący z pacjentami z chorobą Parkinsona mogą rozważyć zastosowanie treningu perturbacji. Korzystne wydaje się również połączenie go z treningiem siłowym i ogólnym treningiem na równowagę.

Antycypacyjne i reaktywne dostosowanie posturalne należą do domen równowagi. Są to czynniki, które należy wziąć pod uwagę i przygotować pracując nad funkcją chodu u osób z chorobą Parkinsona, pod udarze, czy z SM.

Wszystkie te elementy omawiamy na szkoleniu „Spastyczność u ujęciu osteopatycznym – kończyna dolna”

Zobacz, czy to coś dla Ciebie ⬇️

Literatura

Coelho, Daniel Boari, Claudia Eunice Neves de Oliveira. Marcos Vinicius Carvalho Guimarães, Caroline Ribeiro de Souza, Márcio Luiz Dos Santos, and Andrea C. de Lima-Pardini. 2022. “A Systematic Review on the Effectiveness of Perturbation-Based Balance Training in Postural Control and Gait in Parkinson’s Disease.” Physiotherapy 116 (September): 58–71.