Neuroanatomia 

Lekcja 1

Z lekcji dowiesz się jakie są podstawowe zadania układu nerwowego oraz jak dzielimy go ze względu na pełnione funkcje.

Materiały Uzupełniające

Komentarze

Transkrypt

A gdybym tak powiedział ci że neuroanatomia i neurofizjologia może być łatwa i zrozumiała? W tym nagraniu przedstawiam 24 elementy, które pozwolą Ci je zrozumieć.

Cześć,

celem tego nagrania jest wprowadzenie podstawowych pojęć oraz logicznego podziału układu nerwowego na bazie którego będziesz budować swoją dalszą wiedzę na temat anatomii, fizjologii, funkcji a później patologii powiązanych z układem nerwowym i to się dotyczy również problemów ortopedycznych.

Jeśli jesteś studentem fizjoterapii lub osteopatii to to nagranie pozwoli ci stworzyć solidny fundament z którego będziesz korzystać za każdym razem badając pacjenta i wykonując diagnostykę różnicową.

Zaczynamy

Fundamentalne pytanie, jaka jest funkcja układu nerwowego?

Gdy w przyszłości będziesz badać swoich pacjentów, to pamiętaj proszę że spośród wielu funkcji jakie pełni układ nerwowy najważniejsze zadania to

zbieranie informacji

przetwarzanie informacji i na tej podstawie generowanie odpowiedzi motorycznej

Oznacza to że układ nerwowy ma dostęp do struktur które potrafią przechwytywać określone informacje którymi są bodźce sensoryczne,

posiadamy struktury które potrafią dostarczyć przechwyconą informację do miejsca gdzie będzie ona analizowana,

posiadamy struktury które analizują tę informację oraz elementy które będą przekazywać wygenerowane rozkazy oraz wykonywać te rozkazy.

Wszystkie te zadania realizowane są wspólnie przez centralny i obwodowy układ nerwowy.

Zobrazuję to przy pomocy bardzo prostego diagramu.

Układ nerwowy możemy podzielić umownie na centralny układ nerwowy i obwodowy układ nerwowy, pamiętaj jednak że jest to umowny podział wykorzystywany dla celów dydaktycznych, a w rzeczywistości ciało stanowi nieprzerwane kontinuum gdzie tkanki, narządy, układy wzajemnie się przenikają tworząc spójny system, o czym więcej dowiesz się z nagrania na temat anatomicznego kontinuum.

Pierwszą podstawową funkcją centralnego układu nerwowego jest przechwytywanie informacji wstępującej (tak zwana reaktywność na bodźce), będą to informacje pochodzące zarówno z otoczenia jak i własnego ciała.

Przy pomocy włókien nerwowych należących do obwodowego układu nerwowego centralny układ nerwowy przyjmuje informacje wstępującą.

Gdy informacja zostanie dostarczona do centralnego układu nerwowego poddawana jest przetwarzaniu, między innymi podlega porównaniu do poprzednich doświadczeń centralnego układu nerwowego z tą konkretną informacją wstępującą.

Na tej podstawie podejmowana jest decyzja na temat odpowiedzi motorycznej
oznacza to że centralny układ nerwowy musi podjąć decyzję co zrobić w związku z otrzymaniem informacji wstępującej.

Przykładem może być dostrzeżenie czegoś smacznego lub poczucie zapachu potrawy którą znamy.

Układ nerwowy widząc pożywienie rozpoznaje tę konkretną potrawę, na tej podstawie generowana jest odpowiedź motoryczna w postaci ślinienia się i odczucia łaknienia oraz wydzielania soków trawiennych.

Analizowanie informacji, porównywanie jej z dotychczasowymi doświadczeniami oraz podejmowanie decyzji związanych z przetworzoną informacją odbywa się w centralnym układzie nerwowym.

Dostarczenie informacji sensorycznej do centralnego układu nerwowego oraz przekazywanie odpowiedzi motorycznej do tkanek obwodowych odbywa się przy pomocy obwodowego układu nerwowego

Dokonaliśmy już bardzo ogólnego podziału układu nerwowego, przyjrzyjmy się zatem poszczególnym strukturom i funkcjom centralnego i obwodowego układu nerwowego.

Zaczynamy od

OBWODOWEGO UKŁADU NERWOWEGO

Zwyczajowo podzielony jest na dwie części

Motoryczny obwodowy układ nerwowy i sensoryczny obwodowy układ nerwowy. Podział ten związany jest z kierunkiem i rodzajem przesyłanej informacji.

I tak SENSORYCZNY OBWODOWY UKŁAD NERWOWY przesyła informacje sensoryczne/czuciowe DO centralnego układu nerwowego, są to informacje wstępujące.

Po przeanalizowaniu informacji, obwodowy motoryczny układ nerwowy przesyła komendy motoryczne do narządów wykonawczych czyli efektorów.

UWAGA !!!

Podział który ci przedstawiam jest podziałem funkcjonalnym. Przeprowadzając wywiad z pacjentem będziesz dopytywać o poszczególne symptomy świadczące o zaburzeniach funkcji. Omawiany przeze mnie podział nie zawsze, często, ale nie zawsze będzie pokrywać się z podziałem anatomicznym ponieważ niektóre struktury anatomiczne mogą pełnić kilka funkcji.

I tak dla przykładu jeśli obwodowy układ nerwowy kojarzy ci się wyłącznie z nerwami obwodowymi czyli strukturami anatomicznymi to jest to pierwsza pułapka, ponieważ nerw obwodowy tak jak autostrada posiada kilka pasów ruchu i to w przeciwnych kierunkach. Dodatkowo po każdym pasie mogą jeździć różne pojazdy, ciężarowe, osobowe, wiozące różne towary i ludzi.

I tak jak złożona jest autostrada tak samo a może i bardziej złożone są nerwy obwodowe. Pojedynczy nerw obwodowy zawiera wypustki różnych komórek nerwowych, przewodząc w przeciwnych kierunkach różne rodzaje bodźców sensorycznych i informacji motorycznych.

Dlatego właśnie klinicznie bardziej istotna jest dla nas funkcja a w tym nagraniu ja skupiam się na podziale układu nerwowego ze względu na pełnione funkcje co podkreślę może jednak nie musi pokrywać się z podziałem anatomicznym.

Wracamy do podziału układu nerwowego z perspektywy pełnionych przez niego funkcji.

W obrębie sensorycznego obwodowego układu nerwowego możemy wyróżnić kolejny komponenty

będą nimi zmysły oraz ogólne wrażenia.

W jezyku angielskim podział ten opisywany jest za pomocą terminów special senses (narządu zmysłów) oraz general sensation (ogólne wrażenia).

I tak zmysł wzroku będzie należeć do zmysłów ponieważ posiada on wyspecjalizowany narząd.

Oczy bo o nich mowa, są wyspecjalizowane do odbierania i przekazywania do centralnego układu nerwowego konkretnego bodźca. Ich receptory czyli pręciki i czopki są precyzyjnie zlokalizowane w obrębie naszego ciała, czyli na siatkówce oka.

Ta sama zależność to znaczy wyspecjalizowany receptor umiejscowiony w konkretnej lokalizacji dotyczy innych zmysłów jak słuch, smak, równowaga i powonienie.

Przechodząc do kategorii ogólnych wrażeń obwodowego sensorycznego układu nerwowego
wyróżnimy kolejne komponenty którym jest czucie somatyczne oraz czucie trzewne.

Podobnie jak w przypadku narządów zmysłów również ogólne wrażenia posiadają wyspecjalizowane receptory z tą jednak różnicą że nie są one zgrupowane w konkretnej lokalizacji w ciele lecz wręcz przeciwnie, są rozsiane wtapiając się w inne tkanki.

W przypadku czucia trzewnego prawdopodobnie powszechnym doświadczeniem jest tępy bólu lub dyskomfort związany z odczuciem wzdęcia jelit. Są to zatem wrażenia pochodzące z narządów wewnętrznych z którymi w trakcie wywiadu pacjent ma często trudności aby je precyzyjnie czyli punktowo zlokalizować i opisać.

W obrębie czucia somatycznego wyróżniamy odczucie bólu, temperatury, dotyku, wibracji i propriocepcję.

Będą to w takim razie informacje czuciowe z receptorów rozsianych w obrębie z skóry, tkanki podskórnej i układu ruchu w skład którego wchodzą między innymi mięśni szkieletowych, stawy wraz z torebkami stawowymi i więzadłami.

Bardzo ważną cechą dotyczącą pracy obwodowego układu nerwowego jest to że jego praca nie zawsze podlega pełnej kontroli naszej świadomości.

Co to oznacza?

Są wrażenia sensoryczne które będą docierać do naszej świadomości, podobnie jest z odpowiedziami motorycznymi których jesteśmy świadomi i nad którymi w warunkach prawidłowych mamy pełną kontrolę. Jednak nie zawsze tak musi być.

Przykładem ilustrującym taką sytuację jest przeżuwanie pokarmu. Sam akt przeżuwania podlega naszej świadomej kontroli, jesteśmy również w stanie doznawać wrażeń smakowych i opisywać konkretny smak spożywanego pokarmu.

Wszystko jednak do czasu aż przełkniemy. Gdy kęs znajdzie się w przełyku nie jesteśmy świadomi co się z nim dzieje a tym bardziej nie mamy wpływu na perystaltykę czyli ruchy jelit.

Mając na uwadze to że bodźce sensoryczne mogą docierać do naszej świadomości wpływając również w sposób świadomy na odpowiedzi motoryczne, oraz to że bodźce sensoryczne mogą powodować odpowiedzi motoryczne zupełnie poza nasza śawiadomością w dotatku pozbawiając nas kontroli nad tą odpowiedzią, warto wzbogacić diagram opisujący motoryczny obwodowy układ nerwowy o dwa rodzaje odpowiedzi motorycznych.

Somatyczne odpowiedzi motoryczne czyli te które podlegają naszej świadomej kontroli oraz autonomiczne odpowiedzi motoryczne, które nie podlegają naszej świadomej kontroli.

I tak jeśli uciekamy przed zagrożeniem, to bieg czyli somatyczna odpowiedź motoryczna podlega naszej świadomej kontroli natomiast przyspieszona akcja serca jest autonomiczną odpowiedzią motoryczną nad którą już nie mamy świadomej kontroli.

Autonomiczna motoryczna odpowiedź może dalej być rozpatrywana pod względem dwóch kategorii

jedną z nich tworzą odpowiedzi współczulnego układu nerwowego, drugą przywspółczulnego układu nerwowego.

Jeśli teraz siedzisz w bezpiecznym miejscu oglądając ten wykład, w twoim ciele zachodzą zarówno aktywności współczulne jaki przywspółczulne.

Natomiast gdy znajdujemy się w sytuacji stresującej aktywność współczulna będzie się zwiększać ogólnie ujmując przygotowując nas do sytuacji walki lub ucieczki.

Współczulny układ nerwowy będzie w ten sposób przygotowywać ciało poza naszą świadomością podwyższając aktywność lub obniżając aktywność organów, które w danej sytuacji walki ucieczki są niezbędne lub wręcz przeciwnie mogą stanowić zbędne obciążenie dla systemu.

I tak aktywność układu krążeniowo oddechowego będzie podwyższona ale aktywność układu pokarmowo - trawiennego będzie obniżona.

Z drugiej strony gdy czujemy się bezpiecznie, bardzo komfortowo, a ze strony najbliższego otoczenia nie zagraża nam żadne niebezpieczeństwo wtedy aktywność układu współczulnego będzie obniżona a dominować będzie aktywność przywspółczulna.

Nasze ciało wejdzie w stan odpoczynku i trawienia.

Podsumujmy więc te informacje.

To był wstęp do funkcji pełnionych przez układ nerwowy.