Zaburzenia neuropsychiatryczne po udarze mózgu, poza widocznymi zaburzeniami na płaszczyźnie fizycznej, to częste problemy, z jakimi muszą mierzyć się fizjoterapeuci. Depresja, zaburzenia lękowe, zaburzenia poznawcze, apatia i wiele innych mogą znacząco wpłynąć na proces rehabilitacji, o czym jako fizjoterapeuci musimy być świadomi. W dzisiejszym artykule dowiemy się, do jakich zaburzeń może dojść w zależności od lokalizacji udaru i jak sobie z nimi radzić w pracy z pacjentem. 

Szacowany czas czytania: 6 minut

Czego dowiesz się z tego artykułu

Niektóre zaburzenia neuropsychiatryczne po udarze mogą być spowodowane bezpośrednim uszkodzeniem obszarów mózgu, które kontrolują zachowanie, percepcję, funkcje wykonawcze czy też emocje. Inne mogą wynikać z wyzwań, przed jakimi stają pacjenci z uwagi na całkowicie nową sytuację, dostosowywanie się do nowej codzienności lub pogodzenie się z losem, jaki ich spotkał.

W przeciwieństwie do objawów fizycznych objawy neuropsychiatryczne mogą być trudniejsze do wykrycia. Jednocześnie mogą mieć bardzo duży wpływ na proces fizjoterapii, relacje z pacjentem, jak również jego możliwości aktywnego uczestniczenia w rehabilitacji. 

Świadomość tych objawów i ich wpływu na terapię może lepiej przygotować Cię do pracy z pacjentem z problemami na poziomie psychologicznym. Dodatkowo pomoże również w świadczeniu kompleksowej opieki, która obejmuje wielu specjalistów z różnych dziedzin.

Lokalizacja udaru a zaburzenia neuropsychiatryczne po udarze

Zaburzenia neuropsychiatryczne mogą być różne w zależności od miejsca udaru. 

Udar w obszarze płata czołowego

Płat czołowy to największy płat mózgu. Z tego powodu uszkodzenia w jego obrębie mogą powodować zaburzenia wielu funkcji i wywołać między innymi:

  • Zmiany zachowania i osobowości
  • Aprosodia (trudności z wyrażaniem lub zrozumieniem zmian w tonie głosu), a co za tym idzie błędy w komunikacji
  • Zaburzenia funkcji wykonawczych
  • Brak empatii/słabsze odczuwanie empatii
  • Problemy z uwagą, planowaniem i samokontrolą
  • Apatia
  • Brak motywacji
  • Zaburzona samokontrola
  • Impulsywność
  • Zaburzone przetwarzanie emocji/mniejsze odczuwanie emocji
  • Konfabulacja (uzupełnianie brakujących wspomnień informacjami nieprawdziwymi, chory jest przekonany o prawdziwości swoich wspomnień)
  • Urojenia (takie jak zespół Capgrasa i paramnezja)
  • Słaba ocena społeczna
  • Brak zachowań ukierunkowanych na cel
  • Zależność od środowiska
  • Drażliwość

Udar w obszarze płata ciemieniowego

Zaburzenia po udarze płata ciemieniowego różnią się w zależności od tego, czy udar dotyczy półkuli dominującej, czy niedominującej.

Półkula dominująca

  • Deficyty językowe 
  • Trudności w porozumiewaniu się

Półkula niedominująca

  • Zaniedbanie lub nieuwaga w stosunku do przeciwnej (zazwyczaj lewej) strony – WIĘCEJ NA TEN TEMAT TUTAJ
  • Niechęć do używania kończyny lub kończyn bezpośrednio porażonych
  • Nieuwaga wzrokowa i/lub dotykowa w stosunku do strony bezpośrednio porażonej
  • W rzadkich przypadkach odczuwana niechęć do korzystania z kończyny pośrednio porażonej 
  • Pacjent nie rozpoznaje porażonej kończyny jako własnej – WIĘCEJ NA TEN TEMAT TUTAJ
  • Nieświadomość deficytów dotyczących strony niedominującej 
  • Anosodiaforia – całkowita obojętność wobec choroby
  • Aprosodia 
  • Płaski afekt – brak okazywania emocji
  • Zmiany osobowości 

Udar w obszarze płata potylicznego

Zaburzenia neuropsychiatryczne, które mogą wystąpić u pacjentów po udarach płata potylicznego obejmują:

  • Utrata wzroku
  • Halucynacje wzrokowe
  • Zespół Charlesa Bonneta (halucynacje wzrokowe w warunkach utraty wzroku)
  • Napady, które mogą objawiać się halucynacjami wzrokowymi

Udar w innych częściach mózgu

  • Podkorowe udary śródmózgowia lub wzgórza: Halucynoza szypułkowa (żywe halucynacje wzrokowe), senność. 
  • Udary jądra podwzgórza: zaburzenia ruchowe (hemibalizm), hiperfagia, zmiany osobowości, drażliwość, agresywność, dezynwoltura, niepokój, obsceniczna mowa.
  • Udar jądra ogoniastego: zmiany w funkcjach wykonawczych i zachowaniu, abulia, akinezja psychiczna, zmniejszona zdolność rozwiązywania problemów, zmniejszone myślenie abstrakcyjne, zmniejszona spontaniczność, zahamowanie, dezorganizacja, impulsywność, a także objawy afektywne z psychozą.

Praca z pacjentem po udarze z zaburzeniami neuropsychiatrycznymi – co może zrobić fizjoterapeuta?

Zaburzenia neuropsychiatryczne po udarze mogą stanowić dużą przeszkodę w terapii pacjentów po udarze. Rozumienie tych zaburzeń i dostosowanie terapii do indywidualnych potrzeb pacjenta jest kluczowe. 

Chociaż interwencje stricte z zakresu psychologii czy psychiatrii nie wchodzą w bezpośredni zakres praktyki fizjoterapeutycznej, fizjoterapeuci mogą pośrednio przyczynić się do ogólnego dobrostanu pacjenta, uznając znaczenie czynników psychospołecznych w procesie rehabilitacji i ułatwiając dostęp do odpowiednich zasobów w razie potrzeby. Współpraca wielodyscyplinarnego zespołu jest niezbędna w zapewnieniu kompleksowej opieki pacjentom z zaburzeniami neuropsychiatrycznymi po udarze mózgu.

Oto kilka strategii, które fizjoterapeuci mogą uwzględnić, aby poprawić jakość opieki osób po udarze, u których występują zaburzenia neuropsychiatryczne.

Obserwacja i komunikacja

Fizjoterapeuci mogą obserwować zmiany w nastroju, zachowaniu lub samopoczuciu emocjonalnym pacjenta podczas sesji rehabilitacyjnych i przekazywać swoje spostrzeżenia szerszemu zespołowi opieki zdrowotnej.

Dostosowanie interwencji biorąc pod uwagę indywidualne deficyty

Oznacza to dostosowanie swoich działań do danej sytuacji. Czasami nie jesteśmy w stanie nic zrobić, jednak w wielu przypadkach możemy zastosować strategie, które będą bardzo pomocne w procesie rehabilitacji. Jeżeli na przykład pracujesz z pacjentem, który ma trudności z komunikowaniem się, zadbaj o to, aby mówić wolno i wyraźnie, daj pacjentowi czas na przetworzenie informacji, upraszczaj język (unikaj używania żargonu medycznego lub skomplikowanej terminologii), często powtarzaj i dziel informacje na mniejsze fragmenty, zwróć większą uwagę na niewerbalne sygnały od pacjenta, czy okaż cierpliwość i empatię. 

Kierowanie i współpraca

W przypadku występowania zaburzeń neuropsychologicznych fizjoterapeuci powinni zgłosić ten fakt lekarzowi prowadzącemu lub rodzinie, aby Ci mogli zasięgnąć pomocy odpowiednich specjalistów, którzy mogą przeprowadzić ocenę psychospołeczną i zapewnić niezbędne wsparcie.

Tworzenie wspierającego środowiska

Fizjoterapeuci mogą stworzyć wspierające i empatyczne środowisko podczas sesji rehabilitacyjnych, co może pozytywnie wpłynąć na samopoczucie emocjonalne pacjenta.

Edukacja

Fizjoterapeuci mogą edukować pacjentów, a także ich rodziny na temat potencjalnych wyzwań emocjonalnych i w razie potrzeby oferować wskazówki dotyczące poszukiwania dodatkowego wsparcia w zakresie zdrowia psychicznego.

Podsumowanie

W pracy z pacjentami po udarze mózgu, ważne jest uwzględnienie zaburzeń neuropsychiatrycznych, które mogą istotnie wpłynąć na proces rehabilitacji. Wiedza o lokalizacji uszkodzeń mózgu i związanych z nimi objawów jest bardzo przydatna i chociaż jako fizjoterapeuci nie jesteśmy specjalistami od zdrowia psychicznego, to możemy odegrać istotną rolę w procesie rehabilitacji poprzez obserwację, dostosowanie interwencji, współpracę z zespołem opieki zdrowotnej, tworzenie wspierającego środowiska i edukację pacjentów oraz ich rodzin. Współpraca wielodyscyplinarnego zespołu jest niezbędna, aby zapewnić kompleksową opiekę pacjentom po udarze z takimi deficytami.

Literatura

Duncan, K. Rose. 2022. “Neuropsychiatric Symptoms after Stroke.” Current Psychiatry 21 (9). https://doi.org/10.12788/cp.0279.