KONTROLA MOTORYCZNA I NAUCZANIE MOTORYCZNE. BRAKUJĄCE OGNIWO DZIĘKI KTÓREMU TEORIA SPOTKA SIĘ Z PRAKTYKĄ.

DLACZEGO RUCH I AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA SĄ TAK WAŻNE DLA NASZEGO ŻYCIA?

O tym, że ruch jest ważnym aspektem naszego życia nie trzeba nikogo przekonywać, jednak jak bardzo, z tego nie wszyscy już zdajemy sobie sprawę, a przynajmniej nie na „pierwszy rzut oka”. Jeśli zwrócimy uwagę na sposób w jaki dojrzewa rozwijający się mózg zarodka, zauważyć można, że kluczowymi obszarami warunkującymi ten rozwój są kanały półkoliste zlokalizowane w uchu wewnętrznym. Tworzą one bardzo ważną część układu przedsionkowego, który poprzez swoje liczne połączenia z pozostałymi obszarami mózgu (do najważniejszych będą należeć połączenia z pniem mózgu oraz móżdżkiem) stymuluje ich rozwój. Podstawowym bodźcem pobudzającym kanały półkoliste do pracy jest ruch, a dokładniej mówiąc, zmiany ustawienia głowy w przestrzeni. To właśnie te zmiany będą wpływać i stymulować prawidłowy rozwój pozostałych obszarów centralnego układu nerwowego. Podążając dalej „tropem” rozwoju i ruchu, obserwacje niemowląt pozwoliły dostrzec pewną czasową prawidłowość, w osiąganiu przez nie umiejętności motorycznych. Te umiejętności motoryczne definiowane są jako kamienie milowe rozwoju dziecka. By wesprzeć wywód na temat układu przedsionkowego chciałbym zwrócić Twoją uwagę na pierwsze 6 tygodni życia niemowlęcia. Otóż około szóstego tygodnia życia dziecko osiąga swój pierwszy kamień milowy, ruch unoszenia głowy wraz z podparciem się na przedramionach i brzuchu. Jest to pierwszy „krok” w kierunku zdobywania umiejętności utrzymania kręgosłupa piersiowego w pozycji wyprostowanej. Jednak co jest ważniejsze, jest to również sposób w jaki niemowlęta rozwijają stabilność barków i kręgosłupa szyjnego (potrzebne później by eksplorować świat), oraz stymulują rozwój układu oddechowego.

Informacje tego typu zdobywamy dzięki badaniom nad kontrolą motoryczną. Zatem jaka jest definicja terminu kontrola motoryczna?

KONTROLA MOTORYCZNA – KLUCZOWA WIEDZY NA TEMAT UKŁADU RUCHU

W jednym z poprzednich wpisiów poruszyłem temat, braku zrozumienia dla tego czym zajmuje się fizjoterapeuta. Podsumowując, naszym głównym obszarem zainteresowania i pracy jest układ ruchu. Pracując z pacjentami, rozwiązujemy problemy, które w sposób bezpośredni dotyczą układu ruchu lub w sposób pośredni związane są z jego funkcjonowaniem (np. zaburzenia systemu feed-forward doprowadzające do przeciążeń i w rezultacie bólu kręgosłupa, szerzej w kolejnych wpisach). Wrzucając hasło „układ ruchu” do Wikipedii (zakładam, że ta encyklopedia najwierniej odzwierciedla stereotypowe rozumienie haseł przez przeciętnego obywatela) otrzymałem następującą definicję:
„(…) układ ruchy (…)- część organizmu odpowiadająca za utrzymanie postawy i wykonywanie ruchów.
Ze względu na budowę i właściwości narząd ruchu (tu użyty jako synonim układ ruchu) człowieka dzielimy na:
1. Układ szkieletowy (część bierna) (…)
2. Układ więzadłowy
3. Układ mięśniowy (część czynna – obdarzona zdolnością kurczenia się) (…)
No i rzeczywiście trudno się z tym nie zgodzić. Jeśli wylatujesz ze studiów fizjoterapii, to najczęściej na pierwszym roku właśnie za braki znajomości powyżej wymienionych. Stąd też (oczywiście moim zdaniem) pochodzi to stereotypowe spojrzenie na zawód fizjoterapeuty, jeśli pracujesz nad układem szkieletowym, więzadłowym a przede wszystkim mięśniowym to co robisz? Oczywiście „masujesz”.
Lista ta w moim odczuciu jest niekompletna, dlatego pozwolę sobie ją uzupełnić przynajmniej o jedną pozycję.
4. Centralny i obwodowy układ nerwowy
Bez sprawnie funkcjonującego układu nerwowego nie ma mowy o ruchu. W moim odczuciu to właśnie jest najważniejsza część układu ruchu. To tu leży źródło wszystkich dolegliwości a przynajmniej klucz do ich rozwiązania. Pisząc wszystkich, dosłownie mam namyśli wszystkie dolegliwości układu ruchu; ból kręgosłupa, ból karku, koślawy paluch, zamrożony bark i co jeszcze przyjdzie Ci do głowy. Wcześniej czy później wszystkie dolegliwości powodują reorganizację na poziomie centralnego układu nerwowego i by skutecznie je wyleczyć na tym poziomie potrzebna jest interwencja. Rozumiem, że takie stwierdzenie początkowo może być odebrane za kontrowersyjne, dlatego rozwinę ten temat w kolejnych wpisach.

Jest jeszcze jeden układ, który wart jest dodania do listy. Prawdopodobnie najbardziej niedoceniany obszar wiedzy przez studentów fizjoterapii (wiem, bo sam studiowałem). Bardzo ważny i to nie tylko z perspektywy monitorowania postępów w treningu, oraz wysiłku fizycznego. To:
5. Układ krwionośny
Dostarcza „paliwo” do pracy pozostałym elementom układu ruchu. Ciekaw jestem czy zauważyłeś/zauważyłaś pewną zależność dotyczącą pacjentów po udarze. Z pewnością są to ludzie, którzy borykają się z niedomogami ze strony układu ruchu. Nie wiedzieć czemu, mówi się o nich „pacjenci neurologiczni” (kolejny powód dla którego warto rozważyć układ nerwowy jako część układu ruchu) lecz tak w rzeczywistości jeśli spojrzeć na to z innej perspektywy, są to „pacjenci kardiologiczni” z neurologicznymi powikłaniami. Przecież każdy udar, nie zależnie od rodzaju, ma swój początek w układzie krwionośnym.

CAŁOŚĆ JEST CZYMŚ WIĘCEJ NIŻ TYLKO SUMĄ POSZCZEGÓLNYCH ELEMENTÓW

Spójrzmy prawdzie w oczy, sama znajomość anatomii nie wystarczy. Możesz znać wszystkie mięśnie, kości, więzadła, włókna i struktury nerwowe, przebieg naczyń krwionośnych, a i tak będzie to niewystarczające by zrozumieć działanie układu ruch, a co ważniejsze, nie będziesz w stanie na niego wpływać, modyfikować działanie i korygować. Dlaczego? Bo układ ruchu jest sprawnie działającym systemem, w którym poszczególne elementy tworzą całość, która jest zdecydowanie czymś więcej niż tylko sumą składników. Nie wystarczy nauczyć się słówek ze słownika by płynnie rozmawiać w obcym języku. Naturalnie, może będziesz w stanie się dogadać, ale nie biegle rozmawiać. W tym przypadku nie ma mowy o „dogadaniu się”, wszystko albo nic, bo przecież chodzi o czyjąś sprawność.
Gdzie zatem leży to brakujące ogniwo, które pozwoli połączyć teorię z praktyką? Tak, dobrze się domyślasz, a oto nudna definicja, niezwykle ciekawego obszaru wiedzy:
Definicja:

Kontrola Motoryczna to nauka zajmująca się badaniem ruchu oraz mechanizmów kontroli postawy podlegającym poleceniom centralnym oraz odruchom rdzeniowym, jak również funkcją ciała i umysłu w dowodzeniu tymi procesami.
Vernon Brooks