Mięsień piszczelowy tylny – anatomia, funkcja i patologie

Mięsień piszczelowy tylny to stosunkowo niewielki mięsień należący do warstwy głębokiej grupy tylnej mięśni goleni. W tym artykule poznasz jego położenie, przyczepy, funkcje, palpację, punkty spustowe oraz powiązane patologie i kontuzje.

Szacowany czas czytania: 5 minut

Anatomia mięśnia piszczelowego tylnego

Mięsień piszczelowy tylny położony jest pośrodku goleni i razem z mięśniem podkolanowym, zginaczem długim palców oraz zginaczem długim palucha tworzą warstwę głęboką grupy tylnej mięśni goleni, pokrytą mięśniem płaszczkowatym i brzuchatym łydki.

Przyczep początkowy

Mięsień piszczelowy tylny rozpoczyna się na takich strukturach, jak:

• kość piszczelowa (powierzchnia tylna, dalsze ⅔),
• kość strzałkowa (powierzchnia tylna, dalsze ⅔),
• błona międzykostna goleni.

Przyczep końcowy

W przyczepie końcowym mięsień piszczelowy tylny wplata się w:

• guzowatość kości łódkowatej,
• powierzchnia podeszwowa kości klinowatej przyśrodkowej, pośrodkowej i bocznej.
• powierzchnia podeszwowa podstawy od II do IV kości śródstopia.

Unerwienie

Mięsień piszczelowy tylny unerwia nerw piszczelowy odchodzący od nerwu kulszowego poprzez splot krzyżowy, pochodzący z nerwu rdzeniowego L5-S1 (czasami S2).

Unaczynienie

Unaczynienie mięśnia piszczelowego tylnego pochodzi od tętnicy strzałkowej i tętnicy piszczelowej tylnej.

Położenie mięśnia piszczelowego tylnego względem innych struktur

Mięsień piszczelowy tylny jest najgłębiej położony z mięśni grupy głębokiej warstwy tylnej mięśni goleni. Po stronie przedniej mięśnia piszczelowego tylnego znajdują się kość piszczelowa, strzałkowa i błona międzykostna. 

Po stronie tylnej z kolei położony jest mięsień płaszczkowaty, mięsień zginacz długi palców i zginacz długi palucha. Ścięgno końcowe mięśnia piszczelowego tylnego można zauważyć po tylnej stronie i poniżej kostki przyśrodkowej w momencie opuszczania i odwracania stopy.

Mięsień piszczelowy tylny – funkcja

Mięsień piszczelowy tylny jest zaangażowany w ruch w dwóch stawach.

Po pierwsze jest głównym mięśniem odpowiedzialnym za ruch w stawie skokowo-piętowym, czyli  odwracanie i przywiedzenie stopy (inwersja). W drugiej kolejności przyczynia się do zgięcia podeszwowego w stawie skokowym.

Dodatkowo aktywność mięśnia piszczelowego tylnego będzie miała wpływ na podtrzymywanie wysklepienia łuku stopy, co wspomaga równomierne rozłożenie ciężaru ciała na stopę.

Palpacja mięśnia piszczelowego tylnego

Mięsień piszczelowy tylny rozpoczyna się na błonie międzykostnej oraz przylegających powierzchniach kości piszczelowej i strzałkowej. W swym przebiegu w kierunku dystalnym zajmuje środkową linię goleni i w części dystalnej przechodzi na stronę przyśrodkową, biegnąc za kostką przyśrodkową. 

Ścięgno końcowe mięśnia piszczelowego tylnego będzie pierwszą strukturą ścięgnistą, znajdującą się do tyłu względem kostki przyśrodkowej. W przyczepie końcowym struktura ścięgna wtapia się rozprzestrzeniając i łącząc ze strukturami guzowatości kości łódkowatej, podeszwowej powierzchni kości klinowatych przyśrodkowej, pośredniej i bocznej oraz podeszwowej powierzchni podstaw kości śródstopia od II do IV. 

Aktywność mięśnia piszczelowego tylnego będzie miała wpływ na podtrzymywanie wysklepienia łuku stopy. 

W trakcie palpacji mięśnia piszczelowego tylnego punktem referencyjnym będzie kresa mięśnia płaszczkowatego, którą odnajdujemy wyznaczając wysokość głowy strzałki i następnie prowadząc linię diagonalną w kierunku dystalno-przyśrodkowym. Aby osiągnąć głębokość błony międzykostnej i struktury mięśnia piszczelowego tylnego konieczne jest zgięcie stawu kolanowego oraz ustawienie stopy w zgięciu podeszwowym. Zatapiając się palcami pomiędzy głowy mięśnia brzuchatego łydki staramy się osiągnąć głębokość błony międzykostnej i przestrzeni pomiędzy kością strzałkową i piszczelową, pamiętając, że ze względu na znacznie cieńszą strukturę kości strzałkowej ta przestrzeń będzie przebiegać bardziej bocznie względem linii środkowej goleni.

Ćwiczenie: 

• Pacjent w pozycji leżenia przodem, podudzie zgięte, stopa ustawiona w pozycji wyprostu 
• Wyznacz przebieg kresy mięśnia płaszczkowatego na kości piszczelowej (od głowy strzałki w kierunku dystalno-przyśrodkowym).
• Wykorzystując procedury warstwowania tkankowego wykonaj mobilizacje struktury m. piszczelowego tylnego.

Mięsień piszczelowy tylny – punkty spustowe i wzorce bólu rzutowanego

Punkty spustowe w mięśniu piszczelowym tylnym powodują ból ścięgna Achillesa, który może rzutować w dół do podeszwy stopy lub w górę łydki. Może wystąpić również ból po tylnej stronie kostki i napięcie ścięgna Achillesa.

Powiązane patologie

• Ból kolana
• Zapalenie powięzi podeszwowej
• Zapalenie ścięgna Achillesa 
• Zakleszczenie w stawie skokowym
• Zespół napięcia przyśrodkowej strony piszczeli
• Shin Splints 
• Zapalenie ścięgna mięśnia piszczelowego tylnego
• Zespół kanału stępu

Literatura

Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom I., Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016.

Hudák R, Kachlik D, Volny O, Memorix anatomia. Wrocław: Edra Urban & Partner, 2017

http://www.triggerpoints.net/muscle/tibialis-posterior