Mięsień podeszwowy – przyczepy, funkcja, położenie

Mięsień podeszwowy to dług i smukły mięsień, który rozciąga się po tylnej stronie kolana i biegnie kaudalnie wzdłuż łydki. Razem z mięśniem brzuchatym łydki, a także podeszwowym tworzy grupę powierzchowną tylnej części łydki.

Szacowany czas czytania: 7 minut

Anatomia mięśnia podeszwowego

Przyczep początkowy

Mięsień podeszwowy rozpoczyna się na dolnej połowie kresy nadgrzebieniowej bocznej kości udowej i na więzadle podkolanowym skośnym.

Przyczep końcowy

Włókna mięśnia podeszwowego zmierzają w dół i przyśrodkowo. Następnie przechodzą w długie, wąskie ścięgno i kończą swój bieg na powierzchni tylnej kości piętowej. Wplatają się w kość piętową dwojako — albo bezpośrednio lub po połączeniu ze ścięgnem Achillesa.

Unerwienie

Nerw piszczelowy (S1-S2).

Unaczynienie

Mięsień podeszwowy unaczyniają tętnice łydkowe, tętnica podkolanowa i tętnica górna boczna kolana.

Położenie względem innych struktur

Mięsień podeszwowy położony jest głęboko względem głowy przyśrodkowej mięśnia brzuchatego łydki i ścięgna piętowego. Po stronie brzusznej mięśnia podeszwowego znajduje się kość udowa i piszczelowa, torebka stawowa kolana, staw skokowy, mięsień podkolanowy, a także mięsień płaszczkowaty. Po jego bocznej stronie natomiast znajduje się głowa boczna mięśnia brzuchatego łydki, z którą tworzy ścianę dolno-boczną dołu podkolanowego.

Czynność mięśnia podeszwowego

Mięsień podeszwowy jest mięśniem pomocniczym i jedynie wspomaga pracę innych najsilniejszych mięśni.

Staw skokowy – wspomaga mięsień trójgłowy łydki w zgięciu podeszwowym stopy.

Staw kolanowy – wspomaga mięsień dwugłowy uda, półścięgnisty i półbłoniasty w zgięciu.

Ze względu na niewielki wkład w powyższe ruchu, mięsień podeszwowy uważany jest bardziej za narząd proprioceptywny. Wskazuje na to przede wszystkim duże zagęszczenie wrzecionek mięśniowych (Sharma, Kullar, and Bhardwaj, 2015).

Mięsień podeszwowy – palpacja

Mięsień podeszwowy rozpoczyna się na kresie nadkłykciowej bocznej kości udowej. A zatem jeśli głowa boczna mięśnia brzuchatego łydki zawija się do wewnątrz względem ścięgna końcowego mięśnia dwugłowego uda, tak aby przyczepić się do tylnej części kłykcia bocznego kości udowej, to mięsień podeszwowy będzie przyczepiać się nieco powyżej tego miejsca.

Aby wypalpować mięsień podeszwowy wykorzystujemy informację, że głowa boczna mięśnia brzuchatego łydki jest strukturą bardziej płaską. Prosimy pacjenta, który znajduje się w pozycji leżenia przodem ze zgiętym kolanem do 90 stopni, o aktywność izometrycznego napięcia mięśni łydki, a także o zgięcie podeszwowe stopy. W tym momencie jesteśmy w stanie wyczuć płaską strukturę głowy bocznej mięśnia brzuchatego łydki w okolicy dołu podkolanowego. Na wysokości głowy kości strzałkowej, po stronie bocznej dołu podkolanowego palpując głowę boczną mięśnia brzuchatego łydki możemy ostatecznie wyczuć wybrzuszenie, które utworzone jest przez mięsień podeszwowy. A zatem palpując rozluźnioną głowę boczną mięśnia brzuchatego łydki, można wyczuć jego płaską strukturę. 

W trakcie zgięcia podeszwowego stopy w obrębie płaskiej struktury głowy bocznej mięśnia brzuchatego łydki można wyczuć wybrzuszenie. Tworzy je mięsień podeszwowy. Mięsień podeszwowy, jeśli jest obecny, to znajdować się będzie w boczno-górnym aspekcie dołu podkolanowego, nieco powyżej, a także bardziej powierzchownie względem głowy bocznej mięśnia brzuchatego łydki.

W swym przebiegu podąża przyśrodkowo praktycznie wzdłuż kresy mięśnia płaszczkowatego. Samo przejście mięśniowo-ścięgniste znajduje się bardzo wysoko w porównaniu do całej struktury mięśnia podeszwowego, a konkretnie mniej więcej na wysokości głowy kości strzałkowej dołu podkolanowego, tuż pod głową przyśrodkową mięśnia brzuchatego łydki. Z tego powodu jeśli dojdzie do przedarcia tej struktury pacjenci często opisują to w sposób sugerujący uszkodzenie głowy przyśrodkowej mięśnia brzuchatego łydki. Ścięgno dalej podąża po stronie przyśrodkowej mięśni goleni w kierunku do ścięgna Achillesa, w większości przypadków zatapia się współtworząc wspomniane ścięgno, jednak w niektórych przypadkach pozostaje osobną strukturą, która przyczepia się do przyśrodkowej części guzowatości kości piętowej. Informacja ta może być istotna klinicznie, ponieważ niektóre doniesienia wskazują na odosobnione przedarcia przyczepu końcowego mięśnia podeszwowego. 

Ćwiczenie

• Pacjent w pozycji leżenia przodem 
• Zlokalizuj ścięgno końcowe m. dwugłowego uda w trakcie izometrycznego zgięcia kolana 
• Zlokalizuj głowę strzałki 
• Zlokalizuj wypłaszczenie głowy bocznej m. brzuchatego łydki w trakcie izometrycznego zgięcia podeszwowego stopy 
• Wypalpuj wybrzuszenie mięśnia podeszwowego stopy przyśrodkowo względem głoy bocznej m. brzuchatego łydki

Punkty spustowe i wzorce bólu rzutowanego

Punkty spustowe w mięśniu podeszwowym powodują ból w zagłębieniu po tylnej stronie kolana i w dół wzdłuż łydki.

Mięsień podeszwowy i powiązane z nim patologie

Mięsień podeszwowy to dość często zaniedbywana terapeutycznie struktura. Powodem takiej sytuacji może być zmienna osobniczo obecność tej struktury. Jeśli pacjent nie posiada tego mięśnia, to w przestrzeni, w której znajdowałby się wciąż możliwe jest wypalpowanie struktury tkanki łącznej. Oznacza to, że po stronie przyśrodkowej w części dystalnej mięśnia dwugłowego uda wciąż możliwe będzie wyczucie zgrubienia. Będzie jednak odczuwalne albo jako struktura łącznotkankowa, albo będziemy w stanie wyczuć osobną strukturę mięśniową, w której pojawia się skurcz. W taki sposób można wykryć, czy badana osoba posiada mięsień podeszwowy, czy też nie. 

Ważne jest, aby pamiętać, że struktura mięśnia podeszwowego jest z perspektywy klinicznej strukturą istotną. Należy wziąć ją pod uwagę szczególnie w sytuacjach terapii zaburzeń związanych z uszkodzeniami więzadła krzyżowego przedniego. Powikłane zerwania ACL mogą również wiązać się z uszkodzeniem mięśnia podeszwowego. 

W samej strukturze mięśnia podeszwowego również może dojść do uszkodzeń i klinicznie tego typu sytuacje opisywane są jako „noga tenisisty”. Również spotkać można nazwę „łydka tenisisty”. Same opisy tego zaburzenia wskazują na uszkodzenie zarówno w obrębie mięśnia podeszwowego lub/i głowy przyśrodkowej mięśnia brzuchatego łydki. 

Klinicznie w przypadku uszkodzenia mięśnia podeszwowego pacjent wskazywać będzie na dolegliwości bólowe w obrębie przyczepu bliższego głowy przyśrodkowej mięśnia brzuchatego łydki. W rezultacie może dojść do omyłkowego wskazania właśnie na głowę przyśrodkową mięśnia brzuchatego łydki jako miejsca uszkodzenia. W rzeczywistości będzie to uszkodzenie mięśnia podeszwowego i jego przejścia mięśniowo-ścięgnistego. 

Literatura

Bochenek, and Reicher. 2010. “Anatomia Człowieka, Tom I.” Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.

Hudák, Radovan, David Kachlík, and Ondřej Volný. 2017. Memorix anatomia: polsko-angielsko-łacińskie mianownictwo anatomiczne. Edra Urban & Partner.

Sharma, Kullar, and Bhardwaj. 2015. “Unilateral Accessory Plantaris Muscle: A Rare Anatomical Variation with Clinical Implications.” Global Journal of Medical Research.