Powszechnie uważa się, że osteopatia jest formą medycyny alternatywnej, a podejście osteopatyczne kładzie nacisk na naturalną zdolność organizmu do leczenia i samodzielnego regulowania w celu utrzymania stanu fizjologicznej równowagi ciała1. W trakcie leczenia osteopatycznego osoby praktykujące tę metodę oddziałują na tkanki w celu wsparcia i usprawnienia procesów gojenia.

Szacowany czas czytania: 22 minuty

Spis treści artykułu

Podejście osteopatyczne, czyli jakie?

Medycyna osteopatyczna jest przystępna finansowo, obejmuje nieinwazyjne techniki, a dodatkowo jej skuteczność w promowaniu kompleksowego leczenia jest coraz szerzej dokumentowana. To wszystko przyczynia się do stale rosnącej popularności osteopatycznych szkół medycznych na całym świecie. Przykładem mogą być same Stany Zjednoczone. Liczba praktykujących tam lekarzy wybierających specjalizację z medycyny osteopatycznej wzrosła z 74 tys. w 2010 do 121 tys. w 20192. 

Ogólnie rzecz biorąc zasady osteopatyczne opisują ciało jako jednolitą, funkcjonującą strukturę. Medycyna osteopatyczna ma na celu wspieranie i usprawnienie procesu samoleczenia, który jest objęty zasadami medycyny osteopatycznej1. Oto cztery założenia osteopatii:

  1. Ciało jest spójną jednostką, która obejmuje ciało, umysł i sferę duchową; 
  2. Ciało jest zdolne do samoregulacji, samoleczenia i utrzymania zdrowia;
  3. Struktura i funkcja są ze sobą powiązane; oraz
  4. Racjonalne leczenie opiera się na zrozumieniu i zastosowaniu zasad od pierwszej do trzeciej. 

Znaczna część podejścia osteopatycznego obejmuje słuchanie zarówno pacjenta, jak również jego ciała. „Słuchanie” ciała pacjenta wymaga wiedzy na temat dysfunkcji somatycznych, a także umiejętności diagnozowania fizykalnego. Umiejętności te stanowią dodatkowe elementy kształcenia oferowane w szkołach osteopatycznych.

Co odróżnia lekarza medycyny (ang. Doctor of Medicine, MD) od lekarza medycyny osteopatycznej (ang. Doctor of Osteopathic Medicine, D.O.)?

W obszarze medycyny wyróżnić można kilka głównych dyscyplin. Są to w uproszczeniu:

  • Medycyna konwencjonalna (alopatia)3 – obejmuje standardowe praktyki medyczne oparte na współczesnych osiągnięciach naukowych i klinicznych. 
  • Osteopatia4 – opiera się na przekonaniu, że wszystkie systemy ciała są wzajemnie powiązane i właściwa funkcja tych systemów zależy od ich właściwej struktury.
  • Homeopatia5 – alternatywna metoda leczenia, która opiera się na zasadzie leczenia „podobnym przez podobne”. Homeopatia stosuje bardzo rozcieńczone substancje, które w wyższych dawkach mogłyby wywołać objawy choroby, na którą pacjent cierpi, z myślą, że te substancje mogą stymulować naturalne mechanizmy obronne organizmu.
  • Medycyna integracyjna6 – podejście, które łączy terapie konwencjonalne z wybranymi praktykami alternatywnymi, które mają naukowe dowody na swoją skuteczność. Celem medycyny integracyjnej jest traktowanie pacjenta holistycznie, uwzględniając aspekty fizyczne, emocjonalne, a także społeczne zdrowia.
  • Naturoterapia (naturopatia)6,7 – podejście oparte na przekonaniu, że ciało ma naturalną zdolność do samoleczenia. Naturoterapia wykorzystuje różne naturalne terapie, w tym zioła, dietę, ćwiczenia fizyczne i terapie lifestyle’owe.

Różnice między lekarzami z tytułem MD (Doctor of Medicine) a DO (Doctor of Osteopathic Medicine) mogą być subtelne.

Tytuł Doctor of Medicine (MD)

W ramach edukacji medycznej lekarze szkolą się z medycyny konwencjonalnej, którą często uważa się za synonim „nowoczesnej medycyny”. Medycyna konwencjonalna koncentruje się na stosowaniu leków oraz interwencji, takich jak chirurgia, w celu leczenia chorób. Do identyfikacji schorzeń często wykorzystuje się testy diagnostyczne, na przykład morfologia krwi lub zdjęcia rentgenowskie. Medycyna konwencjonalna jest bez wątpienia dominującym modelem nauczania w większości instytucji medycznych.

Tytuł Doctor of Osteopathic Medicine (DO)

Z kolei lekarze medycyny osteopatycznej (DO) podczas swojego szkolenia medycznego kształcą się również w zakresie osteopatii. Osteopatia przyjmuje bardziej holistyczne podejście w przeciwieństwie do medycyny. Kładzie szczególny nacisk na leczenie całego ciała, a także psychiki pacjenta, a nie tylko konkretnych dolegliwości.

Studenci osteopatii są szkoleni w zakresie tych samych narzędzi diagnostycznych i procedur co ich koledzy z medycyny konwencjonalnej. Różnicą jest, że zdobywają także umiejętności w zakresie osteopatycznej medycyny manualnej (OMM), znanej w literaturze również jako osteopatyczna terapia manipulacyjna.

Osteopatyczna medycyna manualna to praktyczne podejście do diagnozowania, leczenia lub zapobiegania problemom zdrowotnym. Podczas badania fizykalnego, osteopatyczna medycyna manualna może obejmować kilka działań. Są to na przykład zastosowanie delikatnego nacisku lub testowanie oporu tkanek, badanie palpacyjne kości, stawów, narządów lub innych struktur ciała bezpośrednio przez skórę.

Co ciekawe, na OMM składa się ponad 500 różnych technik. Lekarze praktykujący podejście osteopatyczne stosują te metody do oceny potencjalnych problemów z kośćmi, mięśniami, tkanką łączną, naczyniami krwionośnymi i nerwami.

Osteopatyczna medycyna manualna jest integralną częścią szkolenia osteopatycznego i może być włączone do schematu leczenia po postawieniu diagnozy. Niemniej jednak nie wszyscy specjaliści DO decydują się na stosowanie tych technik w swojej praktyce klinicznej.

Kształcenie osteopatów w USA a Unia Europejska

W Stanach Zjednoczonych Ameryki zarówno MD, jak i DO są w pełni licencjonowanymi i wykwalifikowanymi lekarzami. Specjaliści Ci przestrzegają rygorystycznych standardów przed uzyskaniem pozwolenia na praktykowanie medycyny. 

Na dzień publikacji tego wpisu zawód osteopaty jest regulowany w dwunastu krajach europejskich. Są to Cypr, Dania, Finlandia, Francja, Islandia, Liechtenstein, Luksemburg, Malta, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, a także Wielka Brytania8.

„Regulowany” oznacza, że tytuł „osteopaty” chronią przepisy prawne. Europejscy osteopaci i/lub lekarze osteopaci mogą używać tych tytułów tylko wtedy, gdy spełniają określone warunki ustawowe w zakresie kompetencji i rejestracji i/lub licencji. 

Zgodnie ze standardami CEN (Europejski Komitet Normalizacyjny) i WHO Benchmarks for Training in Osteopathy, istnieją dwa rodzaje programów szkoleniowych w zakresie podejścia osteopatycznego9, a mianowicie: 

  • programy szkoleniowe typu I są skierowane do osób z niewielkim lub żadnym wcześniejszym szkoleniem w zakresie opieki zdrowotnej. Warunkiem jest ukończenie szkoły średniem lub jej odpowiednika; oraz 
  • programy szkoleniowe typu II są skierowane do osób z wcześniejszym szkoleniem jako pracownicy służby zdrowia. 

Na dzień publikacji wpisu w Polsce dostępne są wyłącznie programy typu II. Ich absolwentami mogą być wyłącznie licencjonowani fizjoterapeuci lub lekarze medycyny. 

Naukowe założenia stosowania osteopatycznej medycyny manualnej

Aby zrozumieć mechanizmy wykorzystywane w trakcie stosowania podejścia osteopatycznego i osteopatycznej medycyny manualnej, konieczne jest dokonanie przeglądu założeń naukowych, które stanowią ich podstawę. Zagłębimy się w takie zjawiska, jak mechanotransdukcja, wazomotoryka, a także przepływ w aksonach, znany jako transport aksoplazmatyczny.

Mechanotransdukcja

Zanim przejdziemy do szczegółów mechanotransdukcji, ważne jest, aby najpierw ustalić jej jasną definicję. To pozwoli nam przygotować grunt pod dalszą dyskusję.

Mechanotransdukcja obejmuje przekształcanie sił mechanicznych w sygnały biochemiczne, które wpływają na szeroki zakres aktywności komórkowych10.

Zrozumienie mechanotransdukcji w tym obszarze stale się rozwija. Naukowcy ogólnie zgadzają się, że siły mechaniczne odgrywają rolę w regulacji struktur komórkowych i ich zachowania, wraz z licznymi procesami zachodzącymi w ich obrębie.

Badania wykazały, że ciągłe zakłócenia przepływu krwi skutkuje problemami w układzie naczyniowym. Zakłócenia te są często związane z mechaniczną stymulacją komórek wyściełających naczynia krwionośne11. 

Z klinicznego punktu widzenia sugeruje to potencjalne wyjaśnienie, w jaki sposób mogą pojawić się problemy ze zmianami kostno-stawowymi i zdrowiem naczyń krwionośnych. Zaburzenie mobilności tkanek (kości, stawów, więzadeł, ścięgnien, mięśni itp.) może negatywnie wpływać na otaczające je naczynia krwionośne. Długotrwały bezruch, obserwowany w przypadku zmian chorobowych, może prowadzić do problemów naczyniowych, zgodnie z aktualnymi wynikami badań.

Biorąc pod uwagę związek między zaburzonym przepływem krwi a problemami naczyniowymi za sprawą komórek śródbłonka, istnieje przekonujący argument za zwiększeniem elastyczności tkanek w celu złagodzenia mechanicznego obciążenia naczyń krwionośnych.

Dalsze badania potwierdzają, że tętnice, które dostosowują swój poziom oporu w odpowiedzi na zmiany ciśnienia, wykorzystują mechanicznie bramkowane kanały jonowe jako główne regulatory napięcia mięśni gładkich12. 

Co więcej, problemy z tymi kanałami jonowymi są powiązane z kilkoma schorzeniami. Są to na przykład zaburzenia rytmu serca, powiększenie serca, dystrofia mięśniowa Duchenne’a i szereg zaburzeń sercowo-naczyniowych. Te kanały jonowe służą jako najlepsze przykłady mechanotransdukcji, pokazując jej rolę w zarządzaniu funkcjami organizmu.

Chociaż niniejsza dyskusja koncentruje się na fizjologii naczyń krwionośnych, to należy pamiętać, że podobne mechanizmy mają zastosowanie w przypadku innych procesów zachodzących w organizmie.

Słuch działa poprzez przekształcanie bodźców mechanicznych na sygnały komórkowe. Różne nerwy czuciowe przekształcają bodźce mechaniczne w potencjały czynnościowe, które następnie wyzwalają reakcje na drugim końcu nerwu. Mechanicznie bramkowane kanały błonowe znajdujące się w tętnicach, które dostosowują wielkość światła a przez to opór w zależności od ciśnienia, są również obecne w innych typach komórek. 

Zasadniczo funkcje tych kanałów polegają na ich otwieraniu lub zamykaniu w celu ułatwienia przepływu substancji, głównie jonów, przez błonę komórkową, z wnętrza na zewnątrz komórki i odwrotnie.

Zgodnie z panującym obecnie poglądem naukowym, bodźce mechaniczne odgrywają kluczową rolę w regulacji wielu funkcji ludzkiego organizmu. Ta solidna podstawa wspiera argument, że korygowanie nieprawidłowych sił mechanicznych jest niezbędne dla utrzymania naturalnej równowagi i zdrowia organizmu. 

Dla praktykujących osteopatów kluczowe znaczenie ma ocena pacjenta poprzez integrację wiedzy z zakresu mechaniki, anatomii funkcjonalnej, a także fizjologii. Co więcej, ich obowiązkiem jest zidentyfikowanie wszelkich zaburzeń mechanicznych i zajęcie się nimi. Celem leczenia jest przywrócenie normalnego funkcjonowania organizmu i dobrego samopoczucia.

Wazomotoryka

W dyskusjach w środowisku osteopatycznym na temat wazomotoryki powszechnie przyjmuje się, że rdzeń przedłużony odgrywa centralną rolę w jej pośredniczeniu. Dlatego też terapie często koncentrują się na stawie szczytowo-potylicznym, mając na celu interakcję z tak zwanym „głównym ośrodkiem naczynioruchowym” (VMC).

Koncepcję VMC początkowo wprowadził Filipp Ovsyannikov w 1871 roku. Jednak dalsze badania naukowe odeszły od koncepcji pojedynczego VMC. Współczesna perspektywa zakłada bowiem, że istnieje sieć neuronów przedwspółczulnych rozproszonych w różnych obszarach mózgu i pnia mózgu. Wspólnie neurony te zarządzają napięciem naczyniowym w całym ciele.

Aby uściślić, oznacza to, że kontrola nad wazomotoryką nie jest zlokalizowana tylko w jednym miejscu. Oznacza to również, że dyskusja toczy się wokół ogólnej regulacji napięcia naczyniowego, a nie precyzyjnej kontroli poszczególnych naczyń krwionośnych przez określone regiony mózgu lub pnia mózgu.

W niektórych aspektach dialog dotyczący mechanizmu naczynioruchowego nie rozwinął się znacząco poza model zaproponowany przez Filippa Ovsyannikova w 1871 r. Był to model powszechnie akceptowany przez społeczność naukową jego czasów.

Warto przeanalizować postępy poczynione w badaniach naukowych nad wazomotoryką oraz miejscową i ogólnoustrojową regulacją przepływu krwi od 1871 roku. Szczególnie ważne jest skupienie się na najnowszych badaniach, aby wypełnić luki w wiedzy osteopatycznej.

Aby wypełnić tę lukę, należy zwrócić uwagę na dominującą perspektywę naukową dotyczącą ruchu w naczyniach krwionośnych. Zakłana ona bowiem, że ruch w naczyniach krwionośnych jest niezależny od układu nerwowego, tętna i częstości oddechów13. 

Aktualne spostrzeżenia naukowe na temat naczynioruchowości nie przedstawiają powszechnie akceptowanego mechanizmu regulacji przepływu krwi w określonych obszarach. Istnieją jednak trzy mechanizmy, które zyskały powszechną akceptację w społeczności naukowej i są przedmiotem trwających badań.

Rozważane trzy potencjalne mechanizmy wazomotoryczne obejmują:

  1. Rytmiczne uwalnianie wapnia w komórkach tworzących samo naczynie krwionośne.
  2. Okresowe uwalnianie wapnia w sarkolemmie, która znajduje się w warstwie mięśniowej naczynia krwionośnego.
  3. Wahania procesów glikolizy w komórkach naczyń krwionośnych.

Wszystkie trzy mechanizmy są obecnie przedmiotem trwających badań. Z tego powodu kluczowa obserwacja z perspektywy podejścia osteopatycznego brzmi – niezależnie od dokładnego mechanizmu, przepływ krwi posiada nieodłączne funkcje autoregulacyjne. 

Ważne jest, aby zrozumieć, że regulacja krwi reaguje na otrzymywane bodźce. Odnosząc się do wspomnianej wcześniej dyskusji na temat mechanotransdukcji, w której podkreślono rolę mechanicznie bramkowanych kanałów jonowych w tętnicach, które dostosowują swój opór w odpowiedzi na ciśnienie, możliwe jest zbadanie, w jaki sposób kanały te mogą wchodzić w interakcje z mechanicznymi zakłóceniami śródbłonka naczyń krwionośnych, mimo że pełny zakres tej interakcji nie jest jeszcze w pełni zrozumiany.

Z klinicznego punktu widzenia, specjalista praktykujący podejście osteopatyczne ma potencjał do wyeliminowania mechanicznych czynników, które mogą wpływać na śródbłonek naczyń krwionośnych, jak opisano w dyskusji na temat mechanotransdukcji. Interwencja ta może z kolei pozytywnie wpłynąć na naturalne mechanizmy sterujące naczynioruchowością.

Przepływ aksoplazmatyczny

W wielu kontekstach osteopatycznych często używa się terminu „przepływu aksoplazmatycznego”. W dyskusjach naukowych „transport aksonalny” czy też „przepływ aksonalny” są często używane zamiennie. Niezależnie od terminologii, pojęcia te odnoszą się do transportu substancji wzdłuż włókna nerwowego14. 

Aksoplazma jest zasadniczo cytoplazmą wewnątrz aksonu, przez którą transportowane są różne materiały komórkowe w celu wsparcia funkcji całego neuronu. Ruch ten dzieli się na dwa rodzaje. Pierwszym jest ruch anterograde (odśrodkowy), czyli od ciała komórkowego neuronu w kierunku zakończenia aksonu. Z kolei drugi to ruch retrograde (dośrodkowy), czyli w przeciwnym kierunku, od aksonu z powrotem do ciała komórkowego. Te procesy transportowe są wspomagane przez białka motoryczne. Białka te, znane jako kinezyny i dyneiny poruszają się wzdłuż mikrotubul zbudowanych z tubuliny, rozciągających się na całej długości aksonu. Co więcej, transport odśrodkowy jest podzielony na szybki i wolny transport aksonalny, z których każdy ma inną charakterystykę.

Szybki transport aksonalny

Obejmuje ciągły ruch mechanizmu nośnego, który w porównaniu do wolnego transportu aksonalnego transportuje stosunkowo mniejsze białka. Białka te są zazwyczaj wykorzystywane w strukturach błonowych aksonu, takich jak kanały jonowe.

Powolny transport aksonalny

Pomimo swojej nazwy, sam mechanizm transportu nie jest powolny; zamiast tego przerywany jest w celu dostarczenia większych białek, które przenosi. Białka te są zwykle transportowane do cytoplazmy i struktur cytoszkieletowych, takich jak różne organelle.

Przepływ wsteczny jest istotnym aspektem transportu aksonalnego. Charakteryzuje się przemieszczaniem substancji z aksonu z powrotem do ciała komórki nerwowej. Proces ten jest integralny dla utrzymania i funkcjonowania komórek, obejmując kilka kluczowych cech:

  1. Materiały transportowane wstecznie obejmują substancje egzogenne, starzejące się składniki błony i czynniki troficzne. Po dotarciu do ciała komórki nerwowej substancje te są kierowane do lizosomów i innych mechanizmów komórkowych odpowiedzialnych za degradację i recykling. To zapewnia komórce zdrowie i funkcjonalność.
  2. Transport wsteczny często obejmuje większe materiały w porównaniu do tych przemieszczanych w kierunku odśrodkowym. Ze względu na swój rozmiar, materiały te napotykają większy opór fizyczny lub opór podczas przemieszczania się przez aksoplazmę. To generalnie skutkuje wolniejszym procesem transportu. To zależne od rozmiaru spowolnienie ma kluczowe znaczenie dla uporządkowanego i wydajnego recyklingu i przetwarzania składników komórkowych.

Transfer niezbędnych białek i innych substancji między ciałem komórki nerwowej a aksonem ma kluczowe znaczenie dla utrzymania funkcji nerwów. Podkreśla to zatem znaczenie badania czynników, które mogą ten proces zakłócać. 

Badania z wykorzystaniem modeli zwierzęcych wykazały, że wywieranie nacisku na nerw może zmienić transport aksonalny. Kluczowym wnioskiem z tych badań jest to, że zmiany ciśnienia mogą wpływać na funkcjonalność transportu aksonalnego. To z kolei wpływa na wydajność struktury wspieranej przez nerw. 

Chociaż badania te opierały się głównie na modelach zwierzęcych, przełożenie ich wyników na anatomię człowieka wymagałoby pewnych spekulacji. Niemniej jednak podstawowe mechanizmy obserwowane w modelach zwierzęcych są prawdopodobnie zbliżone do tych występujących u ludzi.

Opierając się na podobieństwach między fizjologią zwierząt i ludzi, rozsądne jest postawienie tezy, że nieprawidłowy i utrzymujący się nacisk na nerw może zagrozić transportowi aksonalnemu, wpływając w ten sposób na zdrowie nerwu i funkcjonalność powiązanej struktury.

Literatura naukowa dostarcza licznych dowodów na to, że nieprawidłowe ciśnienie mechaniczne może znacząco wpływać na funkcjonowanie różnych struktur ciała. W szczególności udokumentowano, że długotrwałe mechaniczne zakłócenia przepływu krwi prowadzą do wyraźnych zmian w funkcjonowaniu komórek śródbłonka w naczyniach krwionośnych. Podkreśla to wrażliwość struktur naczyniowych na siły mechaniczne, a także potencjał takich zaburzeń do pogorszenia kondycji i funkcji naczyń krwionośnych.

Co więcej, lokalna autoregulacja przepływu krwi jest zależna od regulowanych mechanicznie kanałów jonowych. To z kolei wskazuje, że każdy lokalny wzrost ciśnienia zewnętrznego może zakłócić funkcjonowanie naczyń krwionośnych.

Dodatkowo, biorąc pod uwagę, że transport aksonalny wykazuje wrażliwość na ciśnienie w badaniach na zwierzętach, logiczne jest rozszerzenie tej hipotezy na fizjologię człowieka. Można zatem argumentować, że brak dynamicznej ruchomości, charakterystyczny dla lezji osteopatycznej, ma wpływ na procesy fizjologiczne zarówno w obszarze zmiany, jak i wokół niej.

Przedłużający się brak dynamicznej aktywności ruchowej narusza mechanizmy regulacyjne rządzące procesami fizjologicznymi. To z kolei może mieć trwały wpływ na zdrowie określonego obszaru uszkodzenia, a także na wzajemnie połączone regiony w miarę upływu czasu. 

Wspomniane procesy są z natury autoregulacyjne, polegając na określonych danych wejściowych w celu dostosowania i modyfikacji funkcji w razie potrzeby. Kiedy te bodźce mają charakter mechaniczny i dochodzi do długotrwałej zmiany mechanicznej (takiej jak rozwój zmiany osteopatycznej), niezmiennie wpływa to na funkcję i ogólny stan zdrowia dotkniętego chorobą obszaru.

Przemyślenia Dr. Andrew Tailor Stilla na temat znaczenia mechanotransdukcji i autoregulacji w praktyce osteopatycznej

Analizując początkowe publikacje z zakresu podejścia osteopatycznego, zauważyć można pewną spójność. Obserwacje kliniczne poczynione przez pierwszych praktyków osteopatii podkreślały krytyczną rolę mechanicznych zaburzeń na zdrowie pacjenta. Ponadto opisują oni sytuacje poprawy stanu zdrowia pacjentów po usunięciu tychże mechanicznych czynników. Ta koncepcja usuwania jest zgodna z zasadą, że liczne funkcje organizmu automatycznie regulują się w oparciu o czynniki mechaniczne.

Powiązania między zaburzeniami mechanicznymi a stanem zdrowia można zauważyć w pismach dr Andrew Taylora Stilla, twórcy osteopatii. Szczególnie ciekawe rozważania znajdziemy w pracy zatytuowanej „Filozofia i mechaniczne zasady osteopatii”15.

Poniższy fragment wyjaśnia konieczność potraktowania ludzkiego ciała jako całość:

Osteopata, poszukując przyczyny chorób, zaczyna od znalezienia przyczyny mechanicznej. Ma poczucie, że ludzie oczekują od osteopaty czegoś więcej niż tylko zgadywania. Uważa, że musi położyć rękę na przyczynie i udowodnić to, co mówi, tym, co robi; że nie da się zwieść bezmyślnym zwyczajom, które towarzyszą wielu lekarzom. Swoją wiedzą musi pokazać, że potrafi wyjść poza utarte schematy symptomatologii.

dr Andrew Still

Dostrzeganie przez doktora Stilla związku między nierównowagą mechaniczną, fizjologicznymi mechanizmami regulacyjnymi i ogólnym stanem zdrowia zostało dodatkowo zilustrowane w jego pracy „Filozofia osteopatii”16. W tekście tym dr Still wyjaśnia, w jaki sposób zaburzenia w mechanicznej strukturze ciała mogą bezpośrednio wpływać na wydajność, a także skuteczność funkcji fizjologicznych, ostatecznie wpływając na stan zdrowia danej osoby.

Osteopata dąży najpierw do fizjologicznej poprawy struktury, poprzez odpowiednie korygowanie elementów aparatu ruchu, tak aby wszystkie tętnice mogły dostarczać krew do odżywiania i budowy wszystkich części ciała. Ponadto, aby żyły mogły odprowadzać wszystkie zanieczyszczenia zależne od siebie w celu odnowy. Również nerwy wszystkich warstw mogły być wolne i drożne podczas wykorzystywania energii życia i ruchu do wszystkich części i całego systemu natury w jej laboratorium.

dr Andrew Still

Dr Still nie miał dostępu do współczesnej wiedzy naukowej na temat wpływu sił mechanicznych na mechanotransdukcję, wazomotorykę i przepływ aksoplazmatyczny / transport aksonalny. Mimo to jego obserwacje kliniczne sugerowały świadomość istnienia tych mechanizmów. 

Udało mu się wejść w interakcję z tymi procesami poprzez swoje podejście i praktyki osteopatyczne. Co najważniejsze, udało mu się to bez szczegółowej wiedzy naukowej, którą dysponujemy dzisiaj. Ta zdolność do postrzegania i angażowania się w mechanizmy autoregulacji organizmu, pomimo braku współczesnych dowodów naukowych, staje się oczywista, gdy zagłębimy się w jego prace. 

Obserwacje dr Stilla na temat tego, jak mechanizmy te reagują na zaburzenia mechaniczne, są szczególnie godne uwagi w jego rozważaniach zawartych w „Filozofii osteopatii”.

My, jako osteopaci, nie możemy posunąć się dalej niż do korygowania nieprawidłowego stanu, w którym znajduje się poszkodowany. Natura zrobi resztę.

dr Andrew Still

Osteopata rozumuje, jeśli w ogóle tak rozumuje, że ład i zdrowie są nierozłączne, i że kiedy ład we wszystkich częściach jest obecny, choroba nie może dominować, a jeśli ład jest kompletny i choroba jest obecna, to nie ma żadnego pożytku z ładu. A jeśli ład i zdrowie są uniwersalnie jednością, to lekarz nie może kierować się żadną użyteczną, fizjologiczną lub filozoficzną skalą rozumu.

W „Philosophy and Mechanical Principles of Osteopathy”15 jest jeszcze więcej dowodów na to, że dr Still doskonale rozumiał mechanizmy autoregulacji. Tekst ten zapewnia dodatkowy wgląd w to, jak pojmował on wrodzoną zdolność organizmu do samoregulacji i utrzymania zdrowia, podkreślając znaczenie integralności strukturalnej dla optymalnego funkcjonowania fizjologicznego.

Zawarte w tej pracy teksty dr Stilla jeszcze bardziej zwracają uwagę jego wczesne rozpoznanie krytycznej interakcji między strukturą mechaniczną a procesami fizjologicznymi, nawet zanim społeczność naukowa w pełni wyartykułowała te koncepcje.

Jeśli w ogóle pozwalasz sobie na myślenie, musisz wiedzieć, że wrażenia czuciowe muszą być normalne i zawsze na straży, aby powiadomić o nienaturalnym gromadzeniu się krążących płynów poprzez miejscowe lub ogólne dolegliwości. Każdy nerw musi mieć swobodę działania i wykonywania swojej roli. Twoim obowiązkiem jako doświadczonego specjalisty od mechaniki jest wiedzieć, że maszyna jest utrzymywana w doskonałym stanie, tak aby nie było żadnych zaburzeń funkcjonalnych w żadnym nerwie, żyle lub tętnicy, które zaopatrują i zarządzają skórą, powięzią, mięśniami, krwią lub jakimkolwiek płynem, który powinien być w swobodnym obiegu, aby podtrzymywać życie i odnawiać system ze złogów, które spowodowałyby to, co nazywamy chorobą.

dr Andrew Still

W cytowanym fragmencie dr Still omawia, w jaki sposób zmiany w dynamicznym funkcjonowaniu mechanicznym – lub „zaburzenia funkcjonalne” – wpływające na nerwy, tętnice lub żyły mogą prowadzić do różnych stanów chorobowych.

Kiedy dr Still pisał, rozwijało się pojmowanie związanych z chorobą aspektów mechanicznych, na które zwracał uwagę od połowy lat sześćdziesiątych XIX wieku aż do swojej śmierci w 1917 roku.

Obserwacje kliniczne Stilla i zebrane materiały położyły podwaliny pod zrozumienie przez lekarzy osteopatów wpływu dysharmonii mechanicznej na procesy autoregulacji organizmu. Co więcej, współczesne osiągnięcia naukowe jeszcze bardziej potwierdziły tę fundamentalną zasadę, wzmacniając znaczenie wczesnych spostrzeżeń dr Stilla na temat wzajemnych oddziaływań między zakłóceniami mechanicznymi a zdrowiem.

Praktyka oparta na dowodach (EBP) w stosowaniu podejścia osteopatycznego

Bez wątpienia integracja osteopatycznej praktyki manualnej w nowoczesnym kontekście naukowym podkreśla istotne wyzwanie. Wyzwanie to wiąże się z przeprowadzaniem randomizowanych badań kontrolnych (RCT) w celu bezpośredniego skorelowania określonych metod leczenia z wynikami. 

Trudność ta wynika przede wszystkim ze złożonego charakteru mapowania bezpośrednich efektów leczenia na konkretne wyniki leczenia. Skuteczniejsze podejście polega na skupieniu się na fizjologicznych mechanizmach kontroli w ludzkim ciele, a także identyfikacji czynników, które mogą zakłócać te procesy. 

Podnoszenie kwestii, czy podejście osteopatyczne jest zgodne z zasadami medycyny opartej na dowodach (EBM), i wyrażanie opinii, że nie spełnia ona tych standardów, jest krótko mówiąc błędne. Może to wynikać w szczególności z niezrozumienia samej natury EBM. Medycyna oparta na dowodach nie ogranicza się bowiem wyłącznie do metod konwencjonalnych. Obejmuje także wszystkie praktyki terapeutyczne, które zostały przebadane pod kątem ich efektywności i bezpieczeństwa.

Ważne jest, aby oceniać metody terapii przez pryzmat konkretnych działań oraz ich zdolności do powodowania przewidywalnych zmian fizjologicznych, które przyczyniają się do poprawy zdrowia pacjentów. Tylko wtedy możemy rzetelnie ocenić, na ile dane podejście jest zgodne z zasadami EBM, nie negując a priori jego wartości na podstawie przedmiotu badań, ale analizując dostępne dowody naukowe.

Podsumowując, istnieje coraz więcej dowodów sugerujących, że wiele funkcji fizjologicznych opiera się na bodźcach mechanicznych. W związku z tym zmiany w tych bodźcach mogą znacząco wpływać na te funkcje17. Biorąc pod uwagę tę zależność, kluczowe znaczenie ma zapewnienie prawidłowego działania wszystkich czynników mechanicznych, ponieważ odgrywają one istotną rolę w naturalnej zdolności organizmu do utrzymywania i regulowania jego wewnętrznej równowagi. 

Ta perspektywa podkreśla znaczenie uwzględnienia mechanicznych aspektów funkcjonowania organizmu zarówno w zakresie podejścia osteopatycznego, jak i w szerszych badaniach medycznych.

Literatura

1. Chila, A. G. Foundations of Osteopathic Medicine. (Lippincott Williams & Wilkins, 2010).

2. American Osteopathic Organization OMP 2019 Report. Osteopathic.Org. [(accessed on 20 July 2021)]. Available online: https://osteopathic.org/wp-content/uploads/OMP2019-Report_Web_FINAL.pdf.

3. Eisenberg, D. M. et al. Unconventional medicine in the United States. Prevalence, costs, and patterns of use. N. Engl. J. Med. 328, 246–252 (1993).

4. Licciardone, J. C., Brimhall, A. K. & King, L. N. Osteopathic manipulative treatment for low back pain: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. BMC Musculoskelet. Disord. 6, 43 (2005).

5. Ernst, E. A systematic review of systematic reviews of homeopathy. Br. J. Clin. Pharmacol. 54, 577–582 (2002).

6. Boon, H., Verhoef, M., O’Hara, D. & Findlay, B. From parallel practice to integrative health care: a conceptual framework. BMC Health Serv. Res. 4, 15 (2004).

7. Oberg, E. B. et al. Patient-reported experiences with first-time naturopathic care for type 2 diabetes. PLoS One 7, e48549 (2012).

8. Regulation – Osteopathy Europe. https://osteopathyeurope.org/regulation-2/

9. Regulation of the Osteopathic Profession in Europe. https://osteopathyeurope.org/wp-content/uploads/2023/12/Regulation-of-the-Osteopathic-Profession-in-Europe-Third-Edition-October-2023.pdf (Third Edition OCTOBER 2023).

10. DuFort, C. C., Paszek, M. J. & Weaver, V. M. Balancing forces: architectural control of mechanotransduction. Nat. Rev. Mol. Cell Biol. 12, 308–319 (2011).

11. Hahn, C. & Schwartz, M. A. Mechanotransduction in vascular physiology and atherogenesis. Nat. Rev. Mol. Cell Biol. 10, 53–62 (2009).

12. Jaggar, J. H., Porter, V. A., Lederer, W. J. & Nelson, M. T. Calcium sparks in smooth muscle. Am. J. Physiol. Cell Physiol. 278, C235–56 (2000).

13. Aalkjaer, C. & Nilsson, H. Vasomotion: cellular background for the oscillator and for the synchronization of smooth muscle cells. Br. J. Pharmacol. 144, 605–616 (2005).

14. Abbott, C. J. et al. Comparison of retinal nerve fiber layer thickness in vivo and axonal transport after chronic intraocular pressure elevation in young versus older rats. PLoS One 9, e114546 (2014).

15. Still, A. T. Philosophy and Mechanical Principles of Osteopathy. (1986).

16. (Andrew Taylor) Still, A. Philosophy of Osteopathy. (Tredition Classics, 2012).17. Jaalouk, D. E. & Lammerding, J. Mechanotransduction gone awry. Nat. Rev. Mol. Cell Biol. 10, 63–73 (2009).