Ból to wciąż problem globalny, a sensytyzacja ośrodkowa lub obwodowa zdecydowanie ten problem pogłębia. Z tego powodu terapeuci muszą być zaznajomieni z aktualnymi badaniami na ten temat, których wnioski będą racjonalną podstawą przy tworzeniu zindywidualizowanych planów terapii skutecznie uśmierzający ból, zmniejszających sensytyzację bólu i przywracających funkcję. 

Szacowany czas czytania: 5 minut

Czego dowiesz się z tego wpisu

Sensytyzacja bólu – co to jest? Jak się ją leczy?

Dzięki stale prowadzonym badaniom nasze rozumienie bólu, jak i sensytyzacji ośrodkowej i obwodowej staje się coraz lepsze. Mimo to wciąż nie znamy naprawdę skutecznych sposobów leczenia. Co więcej, brak jest nawet porozumienia co do samej definicji bólu.

Międzynarodowe Stowarzyszenie na rzecz Badań nad Bólem (IASP) podaje zaktualizowaną definicję sensytyzacji bólu, którą określa się jako:

podwyższoną odpowiedź neuronów nocyceptywnych na wzbudzający je bodziec i/lub wywołanie reakcji na bodźce podprogowe, które normalnie jej nie wywołują

Na ten moment odczucie bólu leczy się głównie farmakologiczne. Jakkolwiek obiecujące w stymulowaniu hipoalgezji (obniżania odczucia bólu) wydają się ćwiczenia izometryczne (Henrik B. Vaegter et al. 2021; Henrik Bjarke Vaegter and Jones 2020). W 2022 postanowiono zbadać, czy ćwiczenia aerobowe również mogą wpłynąć na sensytyzację bólu oraz określić jaki rodzaj i ilość treningu prowadzi do ewentualnych zmian.

Trening aerobowy a sensytyzacja bólu mięśniowo-szkieletowego

Autorzy ujęli w przeglądzie (Tan et al. 2022) 11 badań porównujących wpływ treningu aerobowego połączonego z pozostałymi interwencjami do samych interwencji na sensytyzację bólu mięśniowo-szkieletowego. Istotnymi ograniczeniami przeglądu jest brak możliwości wykonania metaanalizy. Dodatkowo w przypadku sensytyzacji bólu nie ma określonej wartości MCID (minimalnej klinicznie istotnej różnicy).

Czy trening aerobowy wpływa na sensytyzację bólu?

Wyniki przeglądu okazały się dość obiecujące, ponieważ we wszystkich 11 badaniach wykazano, że ćwiczenia aerobowe spowodowały efekt hipoalgezji na sensytyzację u osób z przewlekłym bólem mięśniowo-szkieletowym. Średnia poprawa w sensytyzacji uciskowego progu bólu (PPT) wynosiła 10,6 % (poprawa w badaniach osiągała wartości od 2,2 % do 24,1 %).

sensytyzacja bólu ćwiczenia aerobowe

Jaki typ i ilość ćwiczeń (czas trwania, intensywność i częstotliwość) była konieczna, aby osiągnąć efekt zmniejszenia sensytyzacji bólu?

W badaniach trening aerobowy polegał na różnych aktywnościach, np. chodzenie, jazda na rowerze lub inne ćwiczenia (chód/bieg na bieżni, ćwiczenia na steperze lub maszynach eliptycznych). Submaksymalny wysiłek wykonywany był w zakresie od 66 % do 85 % tętna maksymalnego i trwał od 4 do 60 minut. Jeśli chodzi o częstotliwość, to wahała się od jednej sesji do pięciu sesji treningowych w tygodniu przez 12 tygodni.

Podsumowując już pojedyncza sesja wysiłku submaksymalnego w postaci jazdy na rowerze lub chodzenia przez co najmniej 4 minuty jest w stanie spowodować efekt zmniejszenia sensytyzacji bólu natychmiast po ukończeniu treningu. Długość trwania efektu była różna i osiągała do 32 minut po jednej sesji treningowej. Co więcej, wydaje się, że efekt nie utrzymuje się jeżeli rutyna treningowa zostanie przerwana. 

Znaczenie w praktyce klinicznej

Autorzy przeglądu za cel obrali określenie wpływu ćwiczeń aerobowych na zmniejszenie sensytyzacji bólu. Mimo niewielkiej liczby badań, wyniki przeglądu okazały się dość interesujące wykazując, że poprzez różne ćwiczenia aerobowe i ich ilość można zmniejszyć sensytyzację bólu już po jednej sesji treningowej. Chodzenie lub jazda na rowerze w przypadku jednej sesji lub wielu treningów obniżyła w pewnym stopniu sensytyzację bólu.

Ta różnorodność w kontekście rodzaju i ilości ćwiczeń daje pacjentom możliwość dopasowania aktywności do osobistych preferencji i realiów życia. Terapeucie natomiast umożliwia w taki sposób określić intensywności i częstotliwości, aby dostosować je do możliwości pacjenta. Warto jednak podkreślić, że nie każda osoba doświadczy hipoalgezji (np. osoby z bólem dolnej części kręgosłupa). Co więcej, osoby o dużej wrażliwości na ból lub z bólem KD w trakcie chodzenia mogą odczuwać większy ból po ćwiczeniach.

Doniesienie to zwraca również uwagę, że efekt nie będzie się utrzymywać, jeżeli dana osoba zaprzestanie ćwiczyć. Co więcej, jest dowodem na to, że ćwiczenia aerobowe nie są korzystne tylko dla serca i ogólnej sprawności. Okazuje się bowiem, że mają pozytywny wpływ również na ból. To z kolei może być kolejnym argumentem, aby zmobilizować pacjentów do podjęcia większej aktywności fizycznej. 

Literatura

Tan, Lynn, Flavia M. Cicuttini, Jessica Fairley, Lorena Romero, Mahnuma Estee, Sultana Monira Hussain, and Donna M. Urquhart. 2022. “Does Aerobic Exercise Effect Pain Sensitisation in Individuals with Musculoskeletal Pain? A Systematic Review.” BMC Musculoskeletal Disorders 23 (1): 113.

Literatura uzupełniająca

International Association for the Study of Pain (IASP). International Association for the Study of Pain. March 30, 2021.

Vaegter, Henrik Bjarke, and Matthew David Jones. 2020. “Exercise-Induced Hypoalgesia after Acute and Regular Exercise. Experimental and Clinical Manifestations and Possible Mechanisms in Individuals with and without Pain.” Pain Reports 5 (5): e823.

Vaegter, Henrik B., Kristian K. Petersen, Line V. Sjodsholm, Pia Schou, Michael B. Andersen, and Thomas Graven-Nielsen. 2021. “Impaired Exercise-Induced Hypoalgesia in Individuals Reporting. an Increase in Low Back Pain during Acute Exercise.”. European Journal of Pain  25 (5): 1053–63.

ból